یکی از دغدغه های مشترک و مهم دانش آموزان، داوطلبان کنکور، کمبود وقت است. فشرده بودن برنامه های درسی، کلاسهای فوق برنامه و نیاز به استراحت وقت اندکی را در اختیار دانش آموزان قرار میدهد. برنامه ریزی درست و اصولی برای فردی که قصد موفقیت دارد، یک باید محسوب میشود و هرکس که برای رسیدن به موفقیت برنامه ریزی نداشته باشد، مسلما برای شکست برنامه ریزی کرده است.
ولی تنها برنامه ریزی خوب نیست که باعث موفقیت شما میشود. در کنار برنامه ریزی باید از سایر تکنیک ها نیز استفاده کنید که یکی از مهمترین این تکنیک ها “خلاصه نویسی" است.
قدم اول مرحله‌ی اساسی در خلاصه نویسی محسوب میشود. با این کار هر فصل را بهطور کلی وارسی می‌کنید.
در این مرحله، به‌خوبی به موارد زیر توجه کنید:
عنوان‌ها؛
جدول‌ها؛
تصاویر؛
قسمت‌هایی از متن که پررنگ شده است؛
قسمت‌هایی از متن که سبک نوشته تغییر کرده است (ایتالیک)؛
و از همه مهم‌تر، قسمت خلاصه‌ی متن.
هدف از نگاه کلی به فصل‌ها این است که ذهن شما نسبت به متنی که قرار است بخوانید آگاهی پیدا کند. این یکی از بهترین روش‌هایی است که با استفاده از آن، مغز بدون اینکه خسته شود یا فشار زیادی به آن وارد شود می‌تواند بهراحتی و با کیفیت بالا اطلاعات جدید را دریافت کند. از طرفی با استفاده از این روش، نکات مهم برای مغز تعیین میشود و ذهن هنگام خواندن مجدد مطالب، با دقت بیشتری آن نکات را به‌خاطر می‌سپارد. این افزایش توجه سبب میشود که اطلاعات، بیشتر در خاطر شما باقی بمانند و علاوه‌بر آن می‌توانید موضوعاتی را که قرار است در آینده بخوانید پیش‌بینی کنید.
خواندن خلاصه‌ی فصل‌ها (اگر وجود داشته باشد) هم خیلی می‌تواند به یادگیری بهتر شما کمک کند. شاید در ابتدا همه‌ی مطالبی را که می‌خوانید درک نکنید، اما با‌این‌حال این کار را انجام دهید. همان‌طور که قبلا گفته شد نگاه کلی به مطالب میزان توجه و درک شما را از مطلب افزایش میدهد و سبب میشود که مطالب بیشتر در حافظه‌ی شما ثبت شوند.
اگر در کلاس، دبیر یا استادتان به نکته‌ی خاصی اشاره کرد، حتما آن را یادداشت کنید و موقع مرور سریع مطالب به آن توجه کنید. حتما دبیر شما می‌داند که این اطلاعات باارزش هستند و دانستن آنها برای شما لازم است؛ در نتیجه احتمال اینکه این نکات به‌عنوان سؤالات امتحانی هم مطرح شوند، بسیار زیاد است.
در مرحله‌ی بعدی باید مطالب را بخوانید و نکات مهم آن را یادداشت کنید. ممکن است بسیاری از افراد برای خلاصه نویسی همه‌ی مطالب را با تمام جزئیات بنویسند اما این کار علاوه‌بر اینکه زمان زیادی می‌گیرد بی‌فایده است. در این روش ممکن است بسیاری از نکاتی را که واقعا مهم هستند، بی‌اهمیت بدانید و به آنها توجه نکنید.
با استفاده از دو روش ساده می‌توانید مطمئن شوید که همه‌ی اطلاعات کلیدی و مهم را یادداشت کرده‌اید.
۱. یادداشت مطالبی که به‌سختی متوجه می‌شوید
اگر بعضی از مطالب را به‌سختی متوجه می‌شوید، سعی کنید با استفاده از کلمات ساده‌ی قابل‌درک هر چیزی را که درباره‌ی آن موضوع فهمیدید، بنویسید. برای این کار از جمله‌های کوتاه و مناسب استفاده کنید.
برای شروع، اول بخش‌هایی را که متوجه شده‌اید یادداشت کنید و بعد سراغ مطالب سخت‌تر بروید. بعضی اوقات استفاده از منابع مختلف می‌تواند به درک بهتر یک موضوع کمک کند. اگر هنوز بعضی از قسمت‌ها را متوجه نمی‌شوید، می‌توانید سریع در گوگل جست‌وجو کنید (برای یافتن اطلاعات دقیق‌تر، بد نیست با نکات مربوط به جستجوی حرفه‌ای در گوگل آشنا باشید). احتمالا می‌توانید عکس، فیلم یا اطلاعات دیگری درباره‌ی آن موضوع پیدا کنید که به فهم بیشتر شما کمک کند. حتما اطلاعاتی که با این روش به‌دست می‌آورید یادداشت کنید.
با خلاصه نویسی مطالب، مغز شما روی مطالبی که بعد از مطالعه متوجه شدید تمرکز می‌کند. با این کار اطلاعات به بخش‌های کوچک‌تر و قابل‌فهم تقسیم می‌شوند و باعث یادگیری بهتر و راحت‌تر میشود.
بسیاری از افراد سعی می‌کنند میزان زیادی از اطلاعات را یک‌باره و بهطور هم‌زمان یاد بگیرند. این مطالب می‌تواند مثل خواندن یک جمله‌ی خیلی طولانی یا بخش‌های زیادی از یک کتاب باشد. در این حالت ذهن از اطلاعات زیاد پر میشود. در نتیجه یادگیری این مطالب در زمان کوتاه مشکل خواهد بود. برای یادگیری بهتر لازم است که این مطلب را به بخش‌های کوچک قابل‌فهم تبدیل کنیم تا ذهن بهتر روی آنها تمرکز کند.
۲. یادداشت مطالبی که تابه‌حال نخوانده‌اید
تمام مفاهیم، تعاریف، تئوری‌ها و فرمول‌هایی را که تاکنون با آنها مواجه نشده‌اید یادداشت کنید. حتی سعی کنید که همه‌ی جزئیات مربوط به آنها را بنویسید. برای فهم بهتر این مطالب می‌توانید مثال‌های مربوط به آنها را هم بنویسید اما انجام این کار ضروری نیست.
در مرحله‌ی بعدی سعی کنید که این مفاهیم را درک کنید. آنها را برای خودتان تعریف کنید و برایش مثال بزنید. به‌مرور زمان، این مفاهیم برای‌تان قابل‌درک میشود و بهراحتی آنها را یاد می‌گیرید.
سعی کنید که همیشه به‌جای تایپ‌کردن خلاصه‌ها، آنها را با دست و روی کاغذ یادداشت کنید. این کار اهمیت زیادی دارد، زیرا هنگامی‌که مطالب را به‌صورت دست‌نویس تهیه می‌کنید، بیشتر درباره‌ی آنها فکر می‌کنید. در نتیجه مطالب بیشتر در ذهن شما باقی می‌ماند، به‌سادگی در حافظه‌ی بلندمدت شما ثبت میشود و بعدها بهتر جزئیات نوشته‌ها را به‌خاطر می‌آورید.
هدف اولیه از این کار ذخیره‌سازی اطلاعات نیست، بلکه درک بهتر مطالب است. شاید برای یک امتحان نتوانید به این شیوه‌ی خلاصه نویسی تکیه کنید و حتما باید منبع اصلی آزمون را بخوانید، زیرا همه‌ی اطلاعات به‌صورت درست و کامل در کتاب وجود دارد. اگر از خلاصه‌های خود برای امتحان استفاده کنید، ممکن است بعضی از مطالب مهم را از قلم انداخته باشید و سرجلسه‌ی آزمون نتوانید به همه‌ی سؤال‌ها پاسخ مناسب بدهید.
در مرحله‌ی آخر سعی کنید مطالب را تا جایی که امکان دارد سریع بخوانید و قدرت مطالعه‌ی خود را بالا ببرید.
زمانی‌که از این روش برای مطالبی استفاده می‌کنید که تابه‌حال نخوانده‌اید، دوباره آنها را مرور کنید تا بهتر متوجه مفاهیم شوید. فقط به خلاصه‌ها و یادداشت‌های خود تکیه نکنید چون همان‌طور که گفته شد ممکن است مطالب مهم و ارزشمند را یادداشت نکرده باشید (از خلاصه نویسی برای مرور نهایی مطالب استفاده کنید). همچنین اگر با مطلبی آشنایی ندارید می‌توانید به‌آرامی آن را مطالعه کنید، اما برای مطالبی که متوجه شده‌اید از روش های تندخوانی استفاده کنید.
این‌کار سبب میشود که مطالب بیشتر در ذهن شما باقی بماند و بیشتر آنها را درک کنید.
یکی از روش های درس خواندن صحیح، مرور مطالب خوانده‌شده است. درصورتی‌که زمان کافی برای مطالعه‌ی کتاب‌تان دارید سعی کنید مطالب آن را مرور کنید. مرور مطالب سبب میشود که اطلاعات، بیشتر در ذهن‌تان باقی بماند. همچنین اگر سرجلسه‌ی امتحان زمان کافی دارید، سعی کنید که دوباره جواب‌های خود را بررسی کنید؛ این کار به شما این فرصت را میدهد جواب اشتباه سؤال یا انتخاب اشتباه گزینه‌‌ای را متوجه شوید و آن را درست کنید. بسیاری از دانش‌آموزان با وجود زمان کافی، ترجیح میدهد که سریع به سؤالات جواب دهند و از جلسه‌ی آزمون بیرون بیایند. به‌یاد داشته باشید که شما وقت و هزینه‌ی زیادی صرف کرده‌اید تا به مراحل بالاتر تحصیلی برسید، پس بهراحتی فرصت‌های خود را از دست ندهید و از همه‌ی زمان آزمون درست استفاده کنید.
